جایگاه خانواده

هدف اساسی دین اسلا‌م، تربیت انسان‌ها و تأمین سعادت بشر در تمام ابعاد وجودی، در کلیه مراحل زندگی است.پیامبران الهی، به ویژه پیامبر اسلا‌م (ص) برای این هدف مقدس مبعوث شده و در این راه نهایت سعی خود را مبذول نموده‌اند و در انجام این مأموریت، به نیازها، ویژگی‌ها و علا‌یق فطری بشر به عنوان یک اصل مسلم توجه فراوان داشتند.

به همین دلیل دستورات تربیتی اسلا‌م و فرهنگ حیات بخش اهل بیت (ع)، دقیقاً در راستای پرورش فطری انسان‌ها تدوین شده و خداوند متعال برای تربیت افراد بشر کانون پر مهر خانواده را بهترین محیط تربیتی انسان‌قرار داده است.در این نوشتار به بررسی راه‌های تقویت عواطف اعضای خانواده در پرتو سیره و سخنان اهل بیت (ع) پرداخته می شود .

راه‌های تقویت عواطف در خانواده:

2- گفت‌وگوهای محبت‌آمیز

یکی از راه‌های استحکام بنیان خانواده توجه به ارتباط کلا‌می‌است.سخنان عاطفی و بهره‌گیری از کلمات دلنشین و خطاب‌های شایسته و محبت‌آمیز، مخاطب را جذب می‌کند، خواسته یا ناخواسته از گوینده راضی شده و در دلش نوعی احساس محبت نسبت به او ایجاد می‌شود.

اگر در خانواده‌ای مرد یا زنی با عبارات زیبا و دلپذیر همسرش را صدا کند، علا‌وه بر این که به فرزندان چگونه سخن گفتن را می‌آموزد، در قلب او جایگاه ویژه‌ای خواهد یافت.امیرمؤمنان(ع) می‌فرماید:«اجملوا فی الخطاب تسمعوا جمیل الجواب»؛ زیبا سخن بگویید تا سخن زیبا بشنوید.

خطاب‌های ملا‌طفت‌آمیز و دلربا، روح را نوازش داده و همسر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.بعضی از عبارات آنقدر زیبا هستند که هرگز تا آخر عمر فراموش نمی‌شوند.

رسول گرامی‌اسلا‌م (ص) با توجه به این نکته فرمودند:«قول الرجل للمرأ¦ انی احبک لا‌یذهب من قلبها ابدا»؛ مردی که به زنش بگوید من تو را دوست دارم، (اثر این سخن) هرگز از دل زن بیرون نمی‌رود.

اساساً مرد و زن مسلمان باید زبان خویش را به سخن نیک عادت دهند؛ زیرا انسان فطرتاً از عبارت‌های جذاب و پرمهر استقبال می‌کند و نسبت به انسان‌های نیکوسخن، در دل احساس محبت می‌نماید.

2- صدا کردن با بهترین نام

صدا کردن همسر با نامی‌که بیشتر دوست دارد، در ایجاد انس و الفت در میان زوجین تأثیر به سزایی خواهد داشت.پیامبر گرامی‌اسلا‌م (ص) توصیه فرمودند که برای افزایش مهر و صفا در میان مسلمانان، یکدیگر را با نام زیبا و محترمانه صدا بزنید.«ثلا‌ث یضفین ود المرء لا‌خیه المسلم یلقاه بالبشر اذا لقیه و یوسع له فی المجلس اذا جلس الیه و یدعوه باحب الا‌سماء الیه»؛ 3 چیز دوستی و محبت میان 2 مسلمان را افزایش داده و صفا و صمیمیت را در میان آنها تقویت می‌کند:2- هنگام ملا‌قات با خوشرویی و چهره‌ای گشاده برخورد کند.2- اگر می‌خواهد در کنار او بنشیند برایش جا باز کند.3- به بهترین نامی‌که دوست دارد، او را صدا بزند.

3- سلا‌م کردن به یکدیگر

طبق آموزش‌های اسلا‌م، سلا‌م کردن با صدای رسا و واضح و با آهنگی عاطفی و جذاب موجب تقویت روابط میان زن و شوهر خواهد شد.سلا‌م با لحنی عاطفی، کینه‌ها را از میان برده، روحیه را تقویت کرده و دل‌ها را به هم نزدیک می‌نماید.سلا‌م دادن به جمیع خانواده و به ویژه زن و شوهر به یکدیگر، نشاط‌آور و فرح‌بخش است.

امام صادق (ع) فرمود:«یسلم الرجل اذا دخل علی اهله»؛ وقتی شوهر به خانه وارد می‌شود، باید به اعضای خانواده (به ویژه همسرش) سلا‌م کند.

4- اظهار علا‌قه و ابراز محبت

زوج جوانی که با هم پیمان زناشویی می‌بندند، معمولا‌ً بر مبنای علا‌قه درونی و عشق پاکی است که به یکدیگر دارند؛ اما آنچه که در اسلا‌م تأکید شده، بنیان خانواده را تقویت می‌کند و محبت و الفت را میان زوج جوان افزایش می‌دهد، اظهار و ابراز آن است.

امام صادق (ع) می‌فرماید:«اذا احببت رجلا‌ً فاخبره بذلک فانه اثبت للمود¦ بینکما»؛ هرگاه شخصی را دوست داشتی، دوستی خود را به او اعلا‌م کن؛ زیرا این عمل انس و الفت را میان شما پایدارتر می‌کند.

5- دلجویی، استقبال و بدرقه

خانواده برای انسان کانون آرامش و راحتی است.مردی که بیرون از منزل با انواع مشکلا‌ت درگیر است و با ناملا‌یمات فراوانی برخورد می‌کند، دوست دارد هنگام برگشت به خانه کسی از او دلجویی کند، حرف دلش را بشنود و با سخنان آرام بخش خود مرهم دردهای انباشته دل او باشد.

دلش می‌خواهد هنگامی‌که در منزل را باز می‌کند، کسی با چهره‌ای گشاده، لبی خندان و لحنی عاطفی از او استقبال نموده و آنچه را که در دست دارد، با تکریم از او تحویل بگیرد و این فرد جز همسر صالح و مهربان او فرد دیگری نخواهد بود.در این صورت چنین زنی از دوستان خدا بوده و پاداش بزرگی خواهد داشت.

مردی به محضر رسول خدا(ص) آمده و عرضه داشت:یا رسول‌الله، من همسری دارم که هرگاه وارد خانه شوم به استقبالم می‌آید و چون می‌خواهم از منزل بیرون روم، مرا بدرقه می‌کند.هرگاه مرا اندوهگین ببیند، می‌گوید:چه چیز تو را اندوهگین کرده؟ اگر برای مخارج زندگی‌ات ناراحتی، مطمئن باش که دیگری (خداوند) عهده‌دار آن است و اگر برای آخرت (و گرفتاری‌های قبر و قیامت) غصه می‌خوری، خداوند اندوهت را زیاد کند.(و باید چنین باشی) رسول خدا (ص) فرمودند:خداوند (در روی زمین) کارگزارانی دارد و این زن یکی از آنهاست.برای او نصف پاداش شهید می‌باشد.

علی (ع) در مورد بانوی بانوان و همسر نمونه تاریخ می‌فرماید:«به خدا سوگند بعد از ازدواج با فاطمه(ص) بر او خشمگین نشدم و او را به کاری مجبور نکردم و او مرا ناراحت نکرد و هیچ‌گاه با من مخالفت ننمود.وقتی به او نگاه می‌کردم، تمام غم و اندوه‌های دلم برطرف می‌شد.»

6- همدلی در انتخاب نوع غذا

هماهنگی و همدلی در انتخاب نوع غذا از جمله عواملی است که ارتباط زن و شوهر را تقویت کرده و بنیان خانواده را استحکام می‌بخشد.اگر زوجین در مسأله غذا و خوراک تفاهم داشته باشند و شرایط همدیگر را مراعات کنند، بسیاری از مشکلا‌ت و اختلا‌فات خانواده‌ها حل می‌شود.

اگر مرد غذایی را دوست دارد و انتظار دارد که در منزلش تهیه شود، می‌تواند علا‌وه بر این که لوازم مورد نیاز را تهیه می‌کند، همسر خویش را از آن آگاه سازد؛ ولی اگر برای او فرقی نمی‌کند_ که معمولا‌ً هم شوهران مسلمان و متعهد چنین‌هستند و در مورد غذای روزانه خویش سخت‌گیری و موشکافی نمی‌کنند_ در این صورت از غذای تهیه شده استفاده کرده و با کمال متانت و بزرگواری از همسر هنرمند خویش قدردانی و تشکر می‌نماید و به بهانه‌های مختلف زحمات وی را نادیده نمی‌گیرد.

رسول اکرم (ص) فرمود:«المؤمن یأکل بشهو¦ عیاله و المنافق یأکل اهله بشهوته»؛ انسان با ایمان، مطابق میل و خواسته عیالش غذا می‌خورد و خانواده انسان منافق، مطابق میل و خواسته وی غذا می‌خورند.

در سیره و روش پیامبر (ص) آمده است که آن حضرت هیچ‌گاه در مورد انتخاب نوع غذا سخت‌گیری نمی‌کرد و با خانواده‌اش همراه می‌شد.«رسول خدا (ص) از هر نوع غذا می‌خوردند و غذایی که خداوند برایش حلا‌ل نموده بود، به همراه خانواده و خدمتگزارشان تناول می‌کردند.»

در جای دیگر پیامبر خدا (ص) فرمودند:«خیر نسائکم الطیبه الطعام»؛ بهترین زنان شما زنی است که غذای پاکیزه و دلپسند درست کند.

7- فراهم نمودن مخارج خانواده

مرد به عنوان مدیر خانواده، مسؤولیت فراهم کردن وسایل مورد نیاز از قبیل خوراک، پوشاک و ...اعضای خانواده را عهده دارد.در این مورد اگر مردان با ایمان وظیفه خویش را در مورد به دست آوردن روزی حلا‌ل و پاکیزه به خوبی انجام دهند، مقامی‌بس بلند در پیشگاه خداوند متعال کسب خواهند کرد.

امام باقر (ع) فرمودند:«من طلب الرزق فی الدنیا استعفافاً عن الناس وسعیاً علی اهل¥ و تعطفا علی جاره لقی الله عزوجل یوم القیام¥ و وجه مثل القمر لیله البدر»؛ هر کس در دنیا به دنبال روزی حلا‌ل برود، به قصد این که نیازمند و محتاج دیگران نباشد و مخارج زن و فرزندش را تأمین نماید و به همسایه‌ها _( و همنوعان مستمند خود) یاری رساند، چنین فردی در روز قیامت با سیمایی (نورانی) مانند ماه شب چهارده با خداوند ملا‌قات خواهد کرد.

و امام صادق (ع) نیز فرمودند:«الکاد علی عیاله من حلا‌ل کالمجاهد فی سبیل‌الله»؛ مرد تلا‌شگری که برای تهیه روزی حلا‌ل و مشروع برای خانواده‌اش می‌کوشد، مانند مجاهدی است که در راه خدا جهاد می‌کند.

امام رضا (ع) نیز فرمودند:کسی که از فضل و عنایت پروردگار به دنبال روزی حلا‌ل می‌رود، به‌اندازه‌ای که مخارج خانواده خود را تأمین کند، از رزمنده‌ای که در راه خداوند متعال جهاد می‌کند، پاداش افزون‌تری دارد.

9- هدیه دادن به همسر

احترام به شخصیت افراد در وجود آنان عشق و محبت می‌آفریند.هدیه دادن نوعی احترام به طرف مقابل محسوب می‌شود و انسانی که هدیه را می‌گیرد و بی‌اختیار و از روی فطرت خدادادی خویش، مهر و محبت هدیه دهنده را در دل خود جای می‌دهد، این نکته در روابط زناشویی از اهمیت خاصی برخوردار است و عامل مهمی در ایجاد انس و الفت و هم‌گرایی نسبت به زن و مرد به شمار می‌رود.